ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین‌های امید بخش جو (Hordeum vulgare L.) در مناطق سردسیر کشور با استفاده از روش‌های رگرسیونی

مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه ارقام در شرایط محیطی مختلف از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های اصلاح نباتات برخوردار است. تحقیق حاضر با هدف بررسی پایداری عملکرد 18 لاین امیدبخش جو به همراه دو رقم شاهد (بهمن و ماکویی// زاگرس/80-5151) در هشت ناحیه سرد کشور که در شش منطقه همدان، میاندوآب، کرج، اراک، جلگه‌رخ و مشهد طی دو سال زراعی(‌1388- 1386) و در دو منطقه اردبیل و تبریز فقط در سال 1386، در مجموع در 14 محیط ( ترکیب سال و مکان) انجام شد. طرح آزمایشی مورد استفاده در تمامی مناطق و سال‌ها، بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن محیط‌‌ها (سال‌ها و مکان‌ها) و ثابت بودن ژنوتیپ‌ها انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اثرهای ساده ژنوتیپ‌ها اختلاف معنی‌داری وجود نداشت، اما اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. با استفاده از روش رگرسیونی فینلی و ویلکینسون، ژنوتیپ‌ 16 با ضریب رگرسیون نزدیک به 1 و کمترین میزان انحراف از رگرسیون به عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌‌ معرفی شد. روش ابرهارت و راسل ژنوتیپ‌های 18 و 11 را با کمترین میزان ضریب رگرسیون وکمترین میزان انحراف از خط رگرسیون به عنوان ژنوتیپ‌های پایدار برای محیط‌های نامساعد مشخص نمود. همچنین براساس روش رگرسیون تای، ژنوتیپ‌ 16 به عنوان ژنوتیپی با پایداری متوسط معرفی شد و ژنوتیپ‌های11 و 18 به ترتیب بالاترین میزان پایداری را نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها داشتند. به طور کلی با مقایسه روش‌های رگرسیونی فینلی و ویلکینسون، ابرهارت و راسل و تای، روش رگرسیونی تای از دیدگاه بیومتری، یک روش تکمیل کننده برای تشخیص ژنوتیپ‌های پایدار به کمک سایر روش‌های رگرسیونی بود و ژنوتیپ16 نیز به عنوان یک ژنوتیپ مطلوب برای تمامی محیط‌های آزمایشی شناخته شد. ژنوتیپ‌ 19 نیز برای محیط‌های مساعد یا محیط‌های با عملکرد بالاتر از میانگین کل آزمایش و ژنوتیپ‌های 11 و 18 برای محیط های نامساعد شناسایی شدند.